Turysto górski pamiętaj

1. „Wyszliśmy razem – wracamy razem” Członkowie grupy którzy wybrali się razem na wycieczkę górską wychodzą razem, wspólnie pokonują zaplanowaną trasę, dostosowując tempo marszu do możliwości osoby najsłabszej i wspólnie docierają do punktu końcowego wędrówki.

2. Należy zawsze pamiętać, że góry są miejscem niebezpiecznym- niezależnie od tego, czy są to trawiaste wierzchołki czy też strome urwiska skalne. - niebezpieczeństwa obiektywne (niezależne od człowieka – związane z klimatem górskim) – mgła, wilgotność, wiatr, opady deszczu, niska temperatura, burze, załamanie pogody, niska lub wysoka temperatura, płaty zlodowaciałego śniegu, erozja skał oraz dzikie zwierzęta. - niebezpieczeństwa subiektywne (wynikające bezpośrednio z zachowania człowieka) - brak umiejętności, kondycji fizycznej, zmęczenie, problemy zdrowotne, postawy ambicjonalne i emocjonalne, brak rozwagi, nieostrożne zachowanie.

3. Turysta w górach ponosi odpowiedzialność zarówno za siebie jak i za osoby mu towarzyszące.

4. Pamiętaj poszukiwanie samotnego turysty w górach, trudniejsze jest od znalezienia czterolistnej koniczyny – zastanów się – nie wiesz co oznacza bezradne czekanie na pomoc!

5. W sytuacjach awaryjnych turysta udziela pomocy innym znajdującym się na szlaku turystom niezależnie czy są to osoby wędrujące w tej samej grupie, czy ktoś zupełnie obcy.

6. Turysta górski porusza się wyłącznie po znakowanych szlakach.

7. Turysta górski przed wyruszeniem w góry zapoznaje się ze specyfiką terenu górskiego. W pewnych wyjątkowych sytuacjach np. w przypadku wzywania pomocy wiedza ta umożliwi opisanie służbom ratunkowym miejsca w którym się turysta znajduje).

8. W razie załamania pogody, schodząc z góry i mijając nieświadome zagrożenia osoby, które podchodzą w górę, informuje się je o niebezpieczeństwie.

9. Turysta górski zawsze ostrzega innych o grożącym im niebezpieczeństwie np. okrzykiem „Uwaga kamień” – skierowanym do osób znajdujących się niżej, zarówno wtedy, gdy kamień strącił sam, jak również gdy został zrzucony przez inna osobę.

10. Wyruszając w góry należy pozostawić informację o trasie wycieczki: - rodzinie, najbliższym znajomym lub przebywając w schronisku kilka dni w recepcji schroniska; - w przypadku wyjść taterniczych – dokonać wpisu do „Książki wyjść taternickich” – która znajduje się w schronisku (zwyczaj wprowadzony przez kluby wysokogórskie).

11. Pamiętajmy, że w górach nie tylko długość trasy decyduje o stopniu jej trudności, ale także pokonywana różnica wysokości. W niektórych pasmach górskich dochodzą do tego trudności techniczne takie jak poruszanie się w ekspozycji oraz po skale (ubezpieczenia: łańcuchy, klamry, drabinki).

12. Starajmy się wychodzić na szlak możliwie jak najwcześniej. W lecie większe ryzyko burzy występuje popołudniu. Jeśli wyjdziemy na szlak wcześnie rano wówczas popołudniu znajdziemy się już na dole bądź w strefie, w której ryzyko porażenia przez piorun będzie dużo mniejsze. Ponadto będziemy mieli więcej czasu na podziwianie widoków bez obawy, że nie zdążymy zejść przed zmrokiem na dół.

13. Trasa wycieczki górskiej powinna odpowiadać umiejętnościom i kondycji fizycznej osób w niej uczestniczących. W przypadku zmiany trasy należy niezwłocznie powiadomić właściwe osoby.

14. Turysta górski nigdy nie wyśmiewa się ani nie lekceważy osób słabszych lub mających mniejsze doświadczenie.

15. Turysta górski nie wbiega ani nie zbiega po ścieżce turystycznej. Znajdujące się na niej wolniej poruszające osoby oraz osoby idące w przeciwnym kierunku - ostrożnie wyprzedza.

16. Turysta górski zachowuje się w górach cicho i spokojnie (wydawanie głośnych dźwięków może być przykre dla innych osób, może też płoszyć dzikie zwierzęta).

17. Turysta górski nie wypowiada uwłaczających uwag i komentarzy oraz nie zachowuje się w sposób, który mógłby zostać uznany za obraźliwy przez innego turystę.

18. Turysta górski zawsze pozdrawia spotkane osoby podczas wycieczki np. dzień dobry, cześć (zwyczaj przyjęty kulturowo – przekazujący szacunek innym turystom).

19. Turysta górski dba o przyrodę i chroni ją (nigdy nie śmieci).

20. Turysta górski nigdy nie pozostawia resztek jedzenia na szlaku, nigdy nie dokarmia dzikich zwierząt.

21. Turysta górski ubiera się sposób odpowiedni do wycieczki i mogących wystąpić warunków atmosferycznych.

22. Turysta górski dba o swoje umiejętności – systematycznie je podnosi i uzupełnia swoją wiedzę o górach

23. Turysta górski pamięta o odpowiednim przygotowaniu i zaplanowaniu wycieczki:

* zaplanować wyprawę od A do Z; sprawdzić na mapie którędy dokładnie będziemy podążać i jakie trudności możemy napotkać;

* sprawdzić lokalizację schronisk i innych obiektów na trasie naszej wędrówki, w których będzie można się posilić i schronić w razie załamania pogody lub zapadnięcia zmroku;

* opracować skróconą drogę powrotu lub zejścia ze szlaku, na wypadek konieczności przerwania wycieczki;

* mierzyć siły na zamiary; zwracać uwagę na przybliżony czas przejścia danego odcinka, zwykle oznaczony na mapach;

* sprawdzić warunki pogodowe oraz zagrożenie lawinowe; oraz inne zagrożenia mogące występować na trasie wycieczki- informacje te można uzyskać wchodząc na stronę TOPR-u lub GOPR-u oraz na strony parków narodowych jeśli trasa naszej wycieczki prowadzi przez teren parków.

* poinformować kogoś (znajomego, właściciela kwatery, pracowników schroniska), dokąd się udajemy i kiedy zamierzamy powrócić, a także zostawić swój numer telefonu;

* w drogę należy wyruszać rano, gdyż pogoda psuje się zwykle wczesnym popołudniem; można wtedy zrobić dłuższy postój w schronisku;

* uwzględnić własne umiejętności (np. rozróżnianiu stopnia trudności szlaków, biegłości w posługiwaniu się mapami, poradnikami oraz wyciągania trafnych wniosków z symptomów niebezpieczeństwa);

* odpowiednio dobrać wyposażenie i prowiant (biorąc pod uwagę charakterystykę terenu oraz długość planowanej wycieczki);

* wpisać do telefonu numer ratunkowy w górach 601 100 300

Sprawdzaj pogodę przed każdym wyjściem w góry!!!

WIATR:

Silny potrafi wyrywać i łamać drzewa, wywołać lawinę, więc tym bardziej może powodować utratę równowagi na grani. Należy pamiętać, temperatura otoczenia przy silnym wietrze gwałtownie spada. Suchy, ciepły wiatr Halny, wiejący średnio z prędkością 80-100 km/h, łamiący drzewa, zrywający dachy powoduje ocieplenie oraz roztopy. Należy sprawdzać informację o silnym wietrze w górach wtedy najlepiej zostać w schronisku.

MGŁA:

Powoduje pogorszenie widoczności oraz stwarza zagrożenie zbłądzenia lub śmiertelnego upadku z grani. Zimą mgła potrafi “zlać” z pokrywą śnieżną, co utrudnia zorientowanie się w charakterystycznej rzeźbie terenu. Fale dźwiękowe podczas mgły nie rozchodzą się równomiernie, co może spowodować złe oceny odległości w grupie. W przypadku zagubienia należy wróć do ostatniego oznaczenia szlaku lub punktu charakterystycznego. Należy utrzymywać się na odległość wzrokową z resztą grupy.

ZIMNO:

Powoduje wychłodzenie organizmu, odmrożenie i hipotermię. Mokre ubrania sprzyjają nadmiernej utracie ciepła. Dreszcze sygnalizują, że jest zimno. Ten naturalny odruch obronny naszego organizmu próbuje poprzez pracę dygoczących mięśni podnieść temperaturę naszego ciała. Odwodnienie i stres, częste przy wszelkiego rodzajach wypadkach, sprzyjają wychłodzeniu organizmu. W krytycznych sytuacjach osoby zbyt wychłodzone należy jak najszybciej ogrzać, osłonić od wiatru, przytomnym podać ciepły napój. Nie wolno dopuścić do tego, aby poszkodowany(a) zasnął(a)!!! Należy utrzymywać kontakt z osobą poprzez rozmowę.

SŁOŃCE:

Przegrzanie czyli udar cieplny. Może zdarzyć się także w dni pochmurne, gdyż występuje w wyniku działania promieniowania podczerwonego i ultrafioletowego. Charakteryzuje się gwałtownym bólem głowy, uczuciem gorąca, zaczerwienieniem twarzy, nudnościami, wymiotami, skurczami żołądka i mięśni nóg, ciężkim oddechem, zaburzeniami wzroku i słuchu, może doprowadzić do utraty przytomności. Chorego należy odizolować od słońca, posadzić w pozycji półsiedzącej z głową umieszczoną wyżej niż reszta ciała, podawać dużo zimnych płynów. Słońce jest też niebezpieczne zimą. Należy stosować kremy z filtrami UV oraz okulary przeciwsłoneczne. Promienie słoneczne topiąc śnieg, powodują oberwanie się nawisów śnieżnych i wyzwolenie lawin. W miejscach, do których nie zawsze dociera słońce powstają płaty śniegu, które zalegają czasem do późnego lata.

BURZE:

Wyładowania atmosferyczne są jednym z najniebezpieczniejszych zjawisk w górach, są przyczyną wypadków śmiertelnych. Aby uniknąć niebezpieczeństwa w czasie burzy wystarczy: zejść ze szczytu czy grani, nie stawać pod pojedynczym drzewem ani na otwartej przestrzeni, należy ukryć się w suchym miejscu. Najlepiej usiąść plecaku w pozycji z podkurczonymi nogami - to może uchronić cię przed skutkami porażenia przez napięcie krokowe. Nigdy nie chowaj się do mokrych żlebów i okapów skalnych, a także nie opieraj się o skałę.

Czym kierujemy się przy wyborze restauracji?

Jedzenie w restauracjach staje się w Polsce coraz popularniejsze. Nasi rodacy coraz chętniej i częściej jadają poza domem. A czym się kierują przy wyborze restauracji? Cenami potraw, opiniami o lokalu, a może wielkością porcji? Odpowiedzi na te pytania przedstawiają wyniki najnowszego sondażu miesięcznika Reader’s Digest

Jakość serwowanych potraw jest dla nas najważniejsza. Według 75 proc. Polaków to czynnik wpływający na decyzję o wyborze restauracji. W analogicznej sondzie przeprowadzonej w Niemczech aż 95 proc. respondentów stwierdziło, że jakość potraw jest dla nich kluczowa. Od Niemców różni nas także podejście do atmosfery lokalu: 54 proc. polskich respondentów zwraca uwagę na klimat panujący w restauracji; istotny dla aż 87 proc. Niemców. Co ciekawe, ceną potraw kieruje się mniej niż połowa ankietowanych Polaków, co wyraźnie różni nas od Niemców (koszt wizyty w restauracji jest ważny dla 66 proc. niemieckich respondentów). Rodzaj serwowanej w restauracji kuchni jest ważniejszy dla naszych sąsiadów zza zachodniej granicy - zwraca na to uwagę 85 proc. niemieckich respondentów, w Polsce jedynie 35 proc. ankietowanych. Niemcy zdecydowanie częściej sugerują się również rekomendacjami (71 proc.); opiniami znajomych i rodziny kieruje się jedynie 27 proc. Polaków. Podejmując decyzję o wyborze konkretnej restauracji, Polacy rzadko zwracają uwagę na jej położenie (22 proc.), w przeciwieństwie do połowy niemieckich respondentów, dla których jest to istotny czynnik. Jedna trzecia Niemców przy wyborze restauracji zwraca uwagę na wielkość serwowanych porcji. W Polsce rozmiar dań odgrywa istotną rolę jedynie dla 17 proc. badanych. Najnowszy sondaż miesięcznika Reader’s Digest pokazuje, że Polacy cenią restauracje przede wszystkim za jakość serwowanych potraw i klimat panujący w lokalu. Jeśli możemy rozkoszować się smakiem dań w niepowtarzalnej atmosferze, jesteśmy w stanie dojechać do restauracji i zapłacić więcej, bez względu na rodzaj kuchni czy wielkość serwowanych porcji - mówi Piotr Wierzbowski, redaktor naczelny polskiego wydania Reader’s Digest.

Planowanie wycieczki górskiej:

I. Przewodnik:

Jeżeli planujesz wycieczkę koniecznie wynajmij przewodnika, on bowiem jest gwarantem bezpieczeństwa, profesjonalnej informacji krajoznawczej oraz nauczycielem podstawowych zachowań w górach. W krajach europejskich wynajmowanie przewodnika górskiego przez indywidualnych turystów jest powszechną praktyką, podczas gdy w Polsce należy to do rzadkości. Póki co tylko grupy zorganizowane mają ustawowy obowiązek posiadania przewodnika górskiego (zakładka: przepisy prawne).

II. Planowanie wycieczki:

Pora na góry:
Kiedy wędrować po górach?
Przez cały rok, bo o każdej porze roku góry wyglądają inaczej i zawsze są piękne.

Planowanie wycieczki w ciągu dnia:
- w góry wychodzimy wcześnie rano, ponieważ wtedy jest mniej turystów na trasach i pogoda zwykle jest lepsza. W sezonie letnim po południu często występują załamania pogody (szczególnie burze),
- przed wyjściem w góry należy zapoznać się z prognozą pogody.

Mapy i przewodniki:
Przed wycieczką warto zapoznać się z mapami, przewodnikami. Na podstawie mojej wiedzy, kompetencji i doświadczeń polecam następujące przewodniki: Figiel St., Gorce, Warszawa: Wyd. PTTK Kraj, 2001, 349s., 18 cm Figiel St., Gorce, Pieniny oraz Spisz, Bielsko-Biała: Wyd. Pascal, 2003, 184s., 20 cm Mościcki B., Beskid Sądecki: przewodnik, Pruszków: Oficyna Wyd. Rewasz, 2002, 272s., 18 cm Nacher A., Spisz: od Pienin po Raj, Kraków: Wyd. Bezdroża, 2004, 214s., 15 cm Michalik S., Pieniny: Park Dwu Narodów: przewodnik przyrodniczy, Krościenko n/D: Wyd. Pieniny National Park, 2000, 159s., 18 cm Nyka J., Pieniny: przewodnik turystyczny, Warszawa: SiT, 1963, 274s., 15 cm Pieniny, Podhale, Orawa, Spisz: praktyczny przewodnik / Stanisław Figiel, Zbigniew Ładygin, Krzysztof Żywczak, Bielsko-Biała: Wyd. Pascal, 2007, 336s., 16 cm
Przed wyruszeniem w góry warto przeczytać w przewodniku opis trasy. Przeczytanie go uchroni nas przed niespodziankami jakie mogą zaskoczyć nas na trasie. Należy pamiętać, iż kolory szlaków górskich w Polsce (Słowacji i Czechach) mają za zadanie odróżnić szlaki od siebie i nic ponadto. Zatem szlak czarny nie oznacza trudnego przejścia i pozostaje tylko oznaczeniem w terenie, innym niż czerwony, żółty itd.

Trasa
Trasę należy tak dobrać, by była odpowiednio dostosowana do naszych umiejętności i dotychczasowych doświadczeń.

Przygotowanie do wycieczki:
Po zaplanowaniu trasy przygotowujemy się do wycieczki w następujący sposób:
1. Sprawdzamy prognozę pogody
2. Ładujemy telefon komórkowy,
3. Sprawdzamy, czy mamy w komórce zapisany numer alarmowy do TOPR, GOPR, HZS lub innych służb ratunkowych,
4. Zostawiamy informację u znajomych, bądź ludzi u których wynajmujemy kwaterę, rodziców itp. Informacja ta, to nie jest zwykłe „opowiadanie się” komuś, tylko konkretna wiadomość, mogąca nam uratować życie. Pozostawiamy w miarę konkretną informacje, czyli mówimy :
- o której wychodzimy,
- o przebiegu naszej trasy,
- o godzinie powrotu,
- tzw. „godzinę alarmową”, czyli godzinę, do której musimy nawiązać kontakt z ludźmi, u których zostawiamy informację o wycieczce. Zaś ludzie ci po upływie tej godziny, bez nawiązania kontaktu z naszej strony, muszą zadzwonić do służb ratowniczych z informacją o zaginięciu. „Godzinę alarmową” powinniśmy tak ustalić, by w razie jakiejś „awarii” pomoc nie została wezwana pochopnie. Oczywiście pamiętamy o zabraniu numeru telefonu do osoby odpowiedzialnej za „godzinę alarmową” i o zadzwonieniu do niej, nim ta godzina wybije.

Na szlaku:
 ustalamy porządek marszu; wskazujemy osobę prowadzącą i zamykającą grupę
 ustalamy szyk marszu: Uczestnicy mogą iść w luźnym szyku po kilka osób lub pojedynczo w odstępach ok. 1,5 m tak, aby prowadzenie grupy odbywało się sprawnie. Sposób marszu zależy od pogody. Na stromych zboczach, śliskich skałach itp. mniej sprawni uczestnicy idą pomiędzy najsprawniejszymi, którzy pomagają słabszym kolegom.
 ustalamy tempo marszu: Tempo marszu dostosowujemy do najsłabszego uczestnika. Ponieważ najwięcej trudności sprawia marsz w pierwszej godzinie, dlatego wtedy idziemy wolniej. Wysoka temperatura także spowalnia tempo marszu. Po 15 min urządzamy krótki postój (odpoczynek, poprawianie ekwipunku). Przeciętna szybkość marszu to 3- 4 km/h.
 ustalamy technikę marszu: Zwracamy uwagę na równe, miarowe tempo (bez podbiegania pod górę i zbiegania w dół). Uczulam na to, aby uczestnicy nie szli z rękami w kieszeniach (w razie upadku nie zdołają się podeprzeć) i aby nie jedli w czasie marszu (w razie potknięcia, upadku mogą się zadławić)
 przypominamy o zasadach bezpieczeństwa i kultury turystycznej
 odpoczywamy mniej więcej co godzinę na 15 min. Zwracamy uwagę na racjonalne posilanie się, picie, odpowiedni ubiór w zależności od warunków pogodowych itp.

Sprzęt turystyczny niezbędny w górach:
Odpowiedni dobór sprzętu turystycznego jest gwarantem jak najbardziej komfortowej wycieczki. Podczas wędrówki w górach powinieneś posiadać minimum niezbędnego sprzętu dla ochrony przed słońcem, wiatrem i zimnem, a także zestaw ratunkowy. Minimalne wyposażenie takiego sprzętu:

Plecak:
Powinien być ze stelażem, dopasowany do Twojego ciała i o minimalnej pojemności 6 litrów.

Buty:
Polecam buty trzymające staw skokowy, na podeszwie wibramowej, nigdy za małe i „w sam raz”. Pamiętać należy, że buty powinny być dostatecznie luźne, by nie uwierały nogi i nie powodowały otarć. Stopy w górach lekko puchną, więc buty powinny być odpowiednio większe, by ewentualny „nadmiar ciałka” mógł się zmieścić. Należy wykluczyć buty nowe (jeszcze nie „rozchodzone”), półbuty, buty na wysokim obcasie, tenisówki czy sandały.

Ubranie:
Należy pamiętać, że na wycieczki ubieramy odzież lekką, wygodną i niekrępującą ruchów. Polecam ubrania z odpowiednich włókien sztucznych, tzw. oddychających (umożliwiających szybkie odprowadzanie potu). Ubieramy się na tzw. „cebulkę”, czyli, np. koszulka, lekki polar, kurtka przeciwdeszczowa. Również na stopy powinniśmy włożyć dwie warstwy skarpetek – cienką i grubszą. Przy czym uwaga – zakładamy skarpety z materiałów sztucznych. Nieodpowiednie są krótkie spodenki, najlepiej ubrać spodnie do kolan oraz długie skarpety.

Polecany zestaw ubraniowy:
W górach trzeba być przygotowanym na nagłą zmianę temperatury i załamanie pogody i dlatego należy koniecznie zabrać ze sobą: podkoszulek, polar lekki, kurtkę przeciwdeszczową, spodnie oddychające z odpinanymi nogawkami (spodnie dżinsowe i inne wykonane z materiałów bawełnianych nie są zalecane, ponieważ łatwo ulegają przemoczeniu), dwie pary skarpet, cienkie spodnie przeciwdeszczowe, czapkę i okulary przeciwsłoneczne. Oprócz tego bierzemy ze sobą: latarkę, mapę, przewodnik, apteczkę, scyzoryk, kompas, jedzenie, picie, krem z blokerem UV i telefon komórkowy. Dodatkowo można wziąć ochraniacze na nogawki spodni, aparat fotograficzny, gps Szczególnie na wycieczce górskiej powinniśmy pamiętać o zasadzie swobodnych rąk i w związku z tym należy zabierać plecak lub chlebak. Uważajmy jednak, by nie przesadzić z ciężarem plecaka.

Apteczka:
Służby ratownicze takie jak GOPR czy TOPR podkreślają, iż skład apteczki powinien koncentrować się głównie na środkach opatrunkowych. Zatem zasadnicze składniki zestawu do udzielania pierwszej pomocy to:
- woda utleniona,
- bawełniane waciki
- bandaż elastyczny duży i mały,
- opaska dziana duża i mała,
- kompresy jałowe,
- rękawiczki jednorazowe,
- plastry z opatrunkiem,
- plaster bez opatrunku,
- tempo zakończone nożyczki,
- maseczka do sztucznego oddychania,
- folia nrc.

Oprócz tego, noszę w apteczce:
- leki przeciwbólowe np. APAP
- LEKO – środek do odkażania ran lub wodę utlenioną w żelu,
- węgiel,
- maść witaminową,
- cukierki i suszone owoce,
- wapno,
- gwizdek

Jedzenie i picie:
Każdy ma swoje preferencje żywieniowe, jednakże przy pakowaniu jedzenia i picia należy zwrócić uwagę na parę racjonalnych aspektów, szczególnie jeśli chodzi o napoje. Po pierwsze musimy być przygotowani na zabranie takiej ilości napojów, aby starczyło nam na całą wycieczkę. Warto wziąć wodę mineralną, można do niej wrzucić tabletkę multiwitaminowa, zamiast wody można w zimne dni wziąć lekko osłodzoną herbatę. Nie polecam słodkich napoi, soków, coli, oranżady oraz napoi zawierających alkohol. Ostatnio pojawiły się napoje energetyzujące – które raczej odradzam! Warto zabrać z sobą kanapki, jakiś owoc, batonika i czekoladę (tu uwaga – te ostatnie mogą się roztopić w gorący dzień, lepiej więc je zapakować do pojemniczka). Lepiej nie brać z sobą chipsów itp. bezwartościowego jedzenia.

Kijki trekingowe:
Ułatwiają one utrzymanie równowagi oraz odciążają stawy kolanowe, szczególnie w czasie zejścia.

Dzień wycieczki:
Jeśli po przebudzeniu okaże się, że jest brzydka pogoda, to nasze wyjście należy przełożyć na inny dzień i zastanowić się nad alternatywnym planem jeśli go jeszcze nie mamy. W trakcie wycieczki cały czas powinniśmy obserwować zmieniającą się pogodę, tak by nie dać się zaskoczyć ewentualnym, raptownym pogorszeniom pogody. Szczególnie mgła i burze są niebezpiecznymi zjawiskami meteorologicznymi. W przypadku drastycznego pogorszenia pogody zawracamy! Dla pocieszenia dodam, że to ani wstyd, ani żadna ujma, a raczej cecha dobrego turysty, który umie sobie „odpuścić” w momencie, gdy stwierdzi, że dalsza wycieczka w czasie załamania pogody nie ma sensu. Na dole po zejściu w dół dzwonimy do naszego znajomego od „godziny alarmowej”, by go poinformować o szczęśliwym zakończeniu wycieczki.

Szlaki turystyczne

Szlak główny jest zawsze oznaczony kolorem czerwonym i zwykle jest poprowadzony przez najciekawsze krajobrazowo i przyrodniczo miejsca danego regionu. Kolor niebieski wyznacza szlaki pokonujące duże odległości - dalekobieżne. W Beskidach są to zwykle szlaki idące wzdłuż głównego wododziału karpackiego, którym jest poprowadzona granica państwowa. Kolorem zielonym i żółtym znakuje się krótkie szlaki łączące. Kolor czarny wyznacza krótki szlak dojściowy - do jakiegoś miejsca, którym poprowadzenie szlaku dalekobieżnego byłoby nieciekawe, niekorzystne lub niemożliwe. Pamiętajmy, że kolory nie oznaczają trudności przejścia szlaku.